Το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ», του νομπελίστα ρώσου συγγραφέα Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (γεν. 1918) γράφτηκε μεταξύ 1958 και 1968 – κάτω από αντίξοες συνθήκες – και κυκλοφόρησε στη Δύση στις 28 Δεκεμβρίου 1973.
Το βιβλιο, το οποίο αποτελεί ένα χρονικό των στρατοπέδων συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας για πολιτικούς κρατούμενους (Γκουλάγκ) στη Σοβιετική Ένωση, ποτέλεσε ένα από τα κύρια όπλα της Δύσης στην ιδεολογική της αντιπαράθεση με τη Σοβιετική Ένωση, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Για τους Σοβιετικούς και τους συνοδοιπόρους τους, το βιβλίο εντασσόταν στη «φθηνή αντικομουνιστική προπαγάνδα».
Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn), με μακρόχρονη θητεία και ο ίδιος σε «Γκουλάγκ» (ρώσικο αρκτικόλεξο για την «Ανώτατη Διοίκηση των Επανορθωτικών Στρατοπέδων Εργασίας»), βρισκόταν υπό τη διαρκή παρακολούθηση της KGB και αναγκαζόταν να αλλάζει συχνά τόπο κατοικίας. Το μεγαλύτερο μέρος του γράφτηκε στην ασφαλή ντάτσα του τσελίστα Μτσίσλαβ Ροστροπόβιτς, που λόγω της διασημότητάς του βρισκόταν στο απυρόβλητο.
Μείγμα δημοσιογραφίας και ιστορίας
Το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» αποτελεί ένα δημιουργικό μείγμα δημοσιογραφίας και ιστορίας. Ο Σολζενίτσιν μετέφερε στο χαρτί τη δική του εμπειρία στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας (1945-1953) και τις μαρτυρίες 227 συγκρατουμένων του.
Τα χειρόγραφα του βιβλίου αποτυπώθηκαν σε μικροφίλμ και διοχετεύθηκαν στη Δύση, όπου κυκλοφόρησε με μεγάλη επιτυχία στις 28 Δεκεμβρίου 1973. Στη Σοβιετική Ένωση διανεμήθηκε από χέρι σε χέρι σε αυτοσχέδιες εκδόσεις («σαμιζντάτ») και επισήμως 16 χρόνια αργότερα, την εποχή της «περεστρόικα» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Απαρχή των Γκουλάγκ
Ο Σολζενίτσιν, ένας από τους σημαντικότερους και πιο γνωστούς σοβιετικούς διαφωνούντες, θεωρεί ότι απαρχή των Γκουλάγκ βρίσκεται στο διάταγμα που εξέδωσε ο Λένιν λίγο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση.
Από αυτό το σημείο ξεκινά την αφήγησή του ο συγγραφέας και την ολοκληρώνει το 1956, με την αποκήρυξη και την αποκαθήλωση του Στάλιν από τον νέο ισχυρό άνδρα Νικήτα Χρουστσόφ και το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ.
Στα ελληνικά το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» κυκλοφόρησε το 1974 από τις εκδόσεις «Πάπυρος».
Οπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα τους: “Τον Αύγουστο του 2013 έγινε γνωστό ότι οι στρατιωτικές αρχές του στρατοπέδου του Γκουαντάναμο δεν επέτρεψαν να παραδοθούν σε έναν βρετανικής καταγωγής κρατούμενο οι τόμοι του «Αρχιπελάγους Γκουλάγκ» που του είχαν στείλει οι δικηγόροι του. Και μόνο τούτο το «έλασσον» γεγονός μαρτυρεί τη δύναμη του έργου του Σολζενίτσιν”.
Τα βιβλία του Σολζενίτσιν έχουν πουλήσει περισσότερα από τριάντα εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.
