Ο Άρης Αλεξάνδρου ήταν Έλληνας ποιητής, μεταφραστής και πεζογράφος, γεννημένος στη Σοβιετική Ρωσία.
Ο Αριστοτέλης Βασιλειάδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1922 στην Αγία Πετρούπολη, από έλληνα πατέρα, τον Πόντιο Βασίλη Βασιλειάδη και ρωσίδα μητέρα, την Πολίνα Βίλγκελμσον, εσθονικής καταγωγής. Το 1928 η οικογένεια Βασιλειάδη εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αρχικά στη Θεσσαλονίκη και από το 1930 στην Αθήνα.
Περάτωσε τις δευτεροβάθμιες σπουδές του στο Βαρβάκειο και στη συνέχεια γράφτηκε στην ΑΣΟΕΕ (νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο). Παράλληλα, άρχισε να εργάζεται ως μεταφραστής στον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη. Τότε ήταν που υιοθέτησε το ψευδώνυμο Άρης Αλεξάνδρου. Του πρότεινε ο φίλος του Γιάννης Ρίτσος, για να μην τον μπερδεύουν με έναν άλλο συνεπώνυμό του μεταφραστή. Στο λογοτεχνικό του έργο χρησιμοποίησε επίσης τα ψευδώνυμα Άρης Ουρανός και Αντίπας Νετραλίτης.
H σύλληψη στα Δεκεμβριανά
Στα Δεκεμβριανά του 1944 συνελήφθη για πρώτη φορά ως κομμουνιστής και εκτοπίστηκε από τους Άγγλους στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου. Τα επόμενα 15 χρόνια θα γνωρίσει αλλεπάλληλες εκτοπίσεις για τα πολιτικά του φρονήματα (Λήμνος, Μακρόνησος, Άγιος Ευστράτιος, Αίγινα, Γυάρος). Οι εμπειρίες του αυτές θα εκφραστούν με ένταση και αμεσότητα στο προσωπικό του έργο.
Μετά την κήρυξη της δικτατορίας του 1967, αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, όπου μετήλθε διάφορα επαγγέλματα για τα προς το ζην. Στη γαλλική πρωτεύουσα θα ζήσει για το υπόλοιπο της ζωής του με τη σύζυγό του, την ποιήτρια Καίτη Δρόσου.
Οι ποιητικές συλλογές
Ο Άρης Αλεξάνδρου πρωτοεμφανίστηκε ως ποιητής το 1946 με τη συλλογή «Ακόμα τούτη η άνοιξη». Θα ακολουθήσουν οι ποιητικές συλλογές «Άγονος Γραμμή» (1952) και «Ευθύτης Οδών» (1959), καθώς και συγκεντρωτικές εκδόσεις των ποιημάτων του.
Ο ρεαλιστικός χαρακτήρας της ποίησής του τονίζεται από μία πικρή γεύση διάψευσης των ελπίδων, κοινό γνώρισμα στους ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς που ανδρώθηκαν και δοκιμάστηκαν στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου. Ευδιάκριτη είναι στους στίχους του, κυρίως στην τελευταία συλλογή, μία διαβρωτική ειρωνεία που κορυφώνεται σε τόνους σαρκασμού για όλα τα γνωστά κοινωνικά συστήματα και που δηλώνει τη σταδιακή απομάκρυνσή του από τον κομματικό δογματισμό.
Το εμβληματικό μυθιστόρημα «Το Κιβώτιο» (1975)
Η διαδικασία αυτή θα καταλήξει στο μυθιστόρημα «Το Κιβώτιο» (1975), που θεωρήθηκε από την κριτική ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα της ελληνικής λογοτεχνίας και ίσως το συγκλονιστικότερο λογοτεχνικό κείμενο της μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Στα τέλη του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, μια ομάδα ανταρτών αναλαμβάνει ύστερα από σχετική εντολή του Γενικού Αρχηγείου να μεταφέρει, περνώντας μέσα από εχθρικό έδαφος, ένα κιβώτιο αγνώστου περιεχομένου, με παραλήπτες τη διοίκηση μιας ανταρτοκρατούμενης πόλης.
Στη διάρκεια της αποστολής, η ομάδα αρχίζει να χάνει τα μέλη της σταδιακά μέχρι που σώζεται μόνο ένας αντάρτης, ο οποίος τελικά κατορθώνει να παραδώσει το κιβώτιο…
Οι μεταφράσεις
Υποδειγματικές θεωρούνται οι μεταφράσεις του, τόσο των κλασικών και νεότερων ρώσων συγγραφέων (Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Λέων Τολστόι, Άντον Τσέχοφ, Άννα Αχμάτοβα, Ίλια Έρενμπουργκ κ.ά.), όσο και των Γάλλων, Αμερικανών και Άγγλων συγγραφέων (Λουί Αραγκόν, Ντέιβιντ Λόρενς, Ευγένιος Ο’ Νιλ κ.ά.). Ως μεταφραστής, ο Αλεξάνδρου συνεργάστηκε επί σειρά ετών με τις εκδόσεις Γκοβόστη. Συνεργάστηκε και με άλλους Έλληνες εκδότες, καθώς επίσης με τα περιοδικά Ελεύθερα Γράμματα (1946) και Εποχές (1963). Κείμενά του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούρια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η συνέχεια.
Έφυγε από τη ζωή στις 2 Ιουλίου 1978.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
