“Παρίσι, 18.9.72
Αγαπημένε μου Γιάννη,
[…] Ο εκδότης μου έστειλε τα χειρόγραφα του «Κιβώτιου» στο τυπογραφείο. Του υποσχέθηκα να μη διορθώσω τίποτα. Είχα αντιμετωπίσει την περίπτωση να μην το δημοσιέψω πριν ακούσω τις υποδείξεις σου. Να το ξαναγράψω, εν ανάγκη. Τώρα πια μου είναι αδύνατο. Θέλω να το ξεχάσω όσο το δυνατόν γρηγορότερα, για να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Τίποτα ακόμα, δεν έγραψα ούτε μια αράδα. Ένα σχέδιο μονάχα (και το αναφέρω γιατί το σκέφτηκα πολύ πριν από τη σύγκρουση των τραίνων και είναι ουσιαστικά το ίδιο θέμα): είναι δυο ξάδελφοι στη Ρωσία, ο νεότερος φεύγει το 1928 στο εξωτερικό. Ανταλλάσσουν μερικές επιστολές, σχεδόν τυπικές, ώσπου το 1937, ο ξάδελφος της Ρωσίας παύει να γράφει. Η αλληλογραφία τους ξαναρχίζει ο 1957 – τα γράμματά τους αποτελούν το «μυθιστόρημα». Διηγούνται και οι δυο τη ζωή τους στα στρατόπεδα και στις φυλακές. Δε νομίζω να το καταπιαστώ. Δεν είμαι μυθιστοριογράφος. Δεν μπορώ να βάλω έναν άνθρωπο να μιλήσει, όταν ο άνθρωπος αυτός δεν έχει τίποτα δικό μου –μια γυναίκα, λόγου χάρη– δεν μπορώ να πω «η μαντάμ Μποβαρύ είμαι εγώ». Να διηγηθώ τη ζωή τού εν Ρωσία ξάδελφου, βασιζόμενος σε ξένες μαρτυρίες; Θάναι ξένο, δηλαδή ψεύτικο. Τόξερα πως δεν μπορώ να γράψω θέατρο, τώρα συνειδητοποιώ πόσο περιορισμένες γενικά είναι οι δυνατότητές μου.
Ο Ζ. Πιερά διάβασε το Κιβώτιο, είπε πως είναι “un très bon roman, un témoignage sur la guerre civile, par un participant”. Με συμβούλεψε να το χτυπήσω σε πολλά αντίγραφα και να το δώσω στους εκδοτικούς οίκους. (Μεταξύ μας, υποπτεύομαι πως διάβασε τις πρώτες μόνο σελίδες. Ένα τόσο «φανταστικό», τόσο «παράλογο» μυθιστόρημα, αμφιβάλω αν μπορεί να χαρακτηριστεί «μαρτυρία» – αν και γιατί όχι, στο τέλος-τέλος, οι λέξεις είναι λάστιχο και τις τεντώνεις όσο θέλεις.) Μαρτυρία μιας εποχής, ή μάλλον μιας νοοτροπίας που παρατηρήθηκε σε διάφορες εποχές, θάταν ίσως σωστότερο. Αλλά μαρτυρία ενός συγκεκριμένου πολέμου και μάλιστα από κάποιον που έλαβε μέρος, είναι σα να βρήκε «ιστορικές» πληροφορίες, είναι ποτέ δυνατόν; Passons.
Περιμένω με ανυπομονησία τη δική σου κρίση. Αν υπάρχει κανένα λάθος ουσιαστικό, θα το διορθώσω βέβαια, κι ας λέω.
Φοβάμαι πως σε κούρασα σήμερα με την πολυλογία μου. Νάσαι πάντα καλά, σε φιλούμε με όλη μας την αγάπη, η Καίτη κι εγώ,
Άρης”
Απόσπασμα από επιστολή του Άρη Αλεξάνδρου στον Γιάννη Ρίτσο. Περιλαμβάνεται στον τόμο Γιάννης Ρίτσος. Τροχιές σε διασταύρωση. Επιστολικά δελτάρια της εξορίας και γράμματα στην Καίτη Δρόσου και τον Άρη Αλεξάνδρου, πρόλογος: Καίτη Δρόσου, επιμέλεια-εισαγωγή-σημειώσεις: Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2008, σελ. 377-379.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
