Οι επιστήμονες, οι κοινωνιολόγοι, οι εγκληματολόγοι, οι ψυχίατροι, οι φιλόσοφοι αναλογίζονται: Τι είναι αυτό; Τι φταίει – η κληρονομικότητα, η εκπαίδευση, το περιβάλλον, οι εξωτερικές συνθήκες, κάποιο ιστορικό πεπρωμένο, η εγκληματική βούληση των επικεφαλής; Τι είναι αυτό; Πώς συνέβη; Τα εμβρυϊκά χαρακτηριστικά του ρατσισμού που έμοιαζαν αστεία στις τοποθετήσεις δευτεροκλασάτων καθηγητών – τσαρλατάνων και άθλιων επαρχιωτών θεωρητικών από τη Γερμανία του περασμένου αιώνα, η περιφρόνηση του Γερμανού φιλισταίου απέναντι στα «ρωσικά γουρούνια», στα «ζώα τους Πολωνούς», στον «Εβραίο που βρομάει σκόρδο», στον «διεφθαρμένο Γάλλο», στον «μικροέμπορα Άγγλο», στον «μασκαρά τον Έλληνα», στον «χοντροκέφαλο Τσέχο» – όλο αυτό το πακέτο πομπώδους, φτηνής υπεροχής του Γερμανού έναντι των άλλων λαών του κόσμου, που κορόιδευαν καλόκαρδα οι δημοσιογράφοι και οι κωμωδοί, όλα αυτά, ξαφνικά, μέσα σε μερικά χρόνια μετατράπηκαν από «παιδιαρίσματα» σε θανάσιμη απειλή για την ανθρωπότητα, για τη ζωή και την ελευθερία της, έγιναν πηγή απίστευτων και ανείπωτων βασάνων, αιματοχυσιών και εγκλημάτων. Εδώ υπάρχουν πράγματα που πρέπει να μας προβληματίσουν!”
Vasily Grossman, Η κόλαση της Τρεμπλίνκα, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδόσεις ΑΓΡΑ
