Το 1955 ήμουν δεκάξι και ζούσα στον Καναδά. Ήταν η εποχή του Έλβις Πρίσλεϊ, του ροκ εν ρολ, με τις φουσκωτές φούστες, τα σκαρπίνια, τους επίσημους σχολικούς χορούς και τα έξωμα φορέματα – παρότι ποτέ δεν μου πολυάρεσαν. Ίσως να ακουστεί παράξενο, αλλά στην τελευταία τάξη του σχολείου, μαζί με την παρτενέρ μου, τη Σάλι, εκπροσωπήσαμε το σχολείο μας ανοίγοντας τον διαγωνισμό Κονσούμερς Γκας Μις Χομέικερς. Έπρεπε να φτιάξουμε μια ψητή πατάτα στο γκάζι και να σιδερώσουμε ένα πουκάμισο με σίδερο γκαζιού. Δεν κερδίσαμε, αλλά πήραμε κάποια πολύ χαριτωμένα βραχιολάκια με γούρια.
Μια συμβουλή την οποία θα έδινα στον νεότερο εαυτό μου θα ήταν να έκανε μαθήματα για γραμματείς, ώστε να μάθαινε δακτυλογράφηση. Ακόμη δεν ξέρω να δακτυλογραφώ. Τον καιρό εκείνο οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού είχαν μια μικρή λίστα με επαγγέλματα για τα κορίτσια – δασκάλα, νοσοκόμα, αεροσυνοδός και σύμβουλος οικιακής οικονομίας, δηλαδή κάτι ανάμεσα σε διατροφολόγο και μοδίστρα. Δεν ήθελα να κάνω τίποτε από αυτά, όμως κοίταξα τους μισθούς, μιας κι ήμουν παιδί που ενδιαφερόταν για το κέρδος, και διαπίστωσα ότι η σύμβουλος οικιακής οικονομίας έβγαζε τα περισσότερα. Έκανα, λοιπόν, μαθήματα κι έμαθα να ράβω φερμουάρ, όχι, όμως, και να δακτυλογραφώ.
Θα έλεγα στη δεκαεξάχρονη Μάργκαρετ να πάψει να ανησυχεί για τα μαλλιά της. Αυτά είναι και δεν γίνεται να αλλάξουν, τέλος! Στην πραγματικότητα, τα αποδέχτηκα αφού πάτησα τα τριάντα, έπειτα από αρκετούς αποτυχημένους πειραματισμούς.
Διάβαζα πολύ όταν ήμουν έφηβη, όμως έκανα κι άλλα πράγματα. Έραβα τα ρούχα μου κι ανέβαζα παραστάσεις κουκλοθέατρου στο σχολείο. Φτιάχναμε τις κούκλες και τα σκηνικά και κάναμε όλες τις φωνές. Ήμουν αρκετά πρωτοποριακή κι έβγαζα χρήματα. Καταλήξαμε να προσλάβουμε ατζέντη και να παίζουμε τα έργα μας σε παιδικά χριστουγεννιάτικα πάρτι. Επίσης έγραφα και τραγουδούσα σε μια όπερα βασισμένη στην οικιακή οικονομία και ήμουν στην ομάδα μπάσκετ. Την εποχή εκείνη δεν χρειαζόταν να είσαι πολύ ψηλή. Μου άρεσε να συμμετέχω παντού.
Όταν ήρθε η ώρα των σοβαρών εξετάσεων, άρχισα να γίνομαι πιο αγχώδης, ως έφηβη, αλλά όχι και τρομερά. Δεν αγχωνόμουν πολύ για τα αγόρια, αφού πάντα σκεφτόμουν ότι οι επιλογές είναι άφθονες. Μιλάμε για το στάδιο των σοβαρών δεσμών και της μόνιμης μονογαμίας, πριν από τον ερχομό του χαπιού. Δεν υπήρχε λόγος να ανησυχείς για το σεξ, γιατί δεν έκανες. Αυτό ήταν δεδομένο.
Στα δεκάξι άρχισα να γράφω. Μια φίλη μου με θυμάται να το ανακοινώνω στην καφετέρια του σχολείου. Μάλιστα, μου είπε αργότερα: «Ήσουν τόσο γενναία όταν είπες μπροστά σε όλους ότι θα γίνεις συγγραφέας». Όμως αυτό συνέβη απλώς και μόνο επειδή δεν ήξερα ότι δεν έπρεπε να το πω. Δεν ξέρω από πού πήγαζε η έμπνευσή μου. Δεν είχα πρότυπα και είχα παντελή άγνοια, όμως διάβαζα Χέμινγουεϊ, Όργουελ και πολλή επιστημονική φαντασία, καθώς και κλασικούς του δέκατου ένατου αιώνα στο σχολείο. Αγόρασα μάλιστα κι ένα βιβλίο που λεγόταν Writer’s Market και σου έλεγε πού μπορούσες να πουλήσεις τα κείμενά σου. Έλεγε πως τα αληθινά ρομάντζα έβγαζαν πιο πολλά χρήματα κι έτσι κατέστρωσα ένα σχέδιο να γράφω τέτοια για να κερδίζω χρήματα και τα βράδια να ασχολούμαι με τα αριστουργήματά μου. Αρχικά, δεν ήμουν καλή, όμως νόμιζα ότι είμαι, κι έτσι συνέχισα.
Εάν συναντούσα τώρα τον δεκαεξάχρονο εαυτό μου θα έλεγα μέσα μου: «Μα, από ποιον πλανήτη ήρθες;». Δεν ήμουν σαν τις συνομήλικές μου, γιατί μεγάλωσα κοντά στη φύση και δεν με πολυένοιαζε η γνώμη των άλλων. Ήμουν πολύ σαρκαστική, έλεγα όλο εξυπνάδες, έκανα πειράγματα, κορόιδευα τα πάντα. Οι φίλες μου κι εγώ θα μπορούσαμε να θεωρηθούμε πολύ σκληρές, ωστόσο αντιγράφαμε τη συμπεριφορά μας από τις ταινίες. Ένα μέρος του ανεξάρτητου τρόπου σκέψης μου προέρχεται μάλλον από τους γονείς μου. Ούτε η μητέρα μου ακολουθούσε την πεπατημένη και ποτέ δεν μου είπε ότι δεν μπορώ να κάνω ορισμένα πράγματα επειδή είμαι κορίτσι. Οι γονείς μου δεν χάρηκαν με την ιδέα μου να γίνω συγγραφέας, γιατί απορούσαν πώς θα έβγαζα χρήματα. Σκέφτηκα να γίνω δημοσιογράφος, όμως οι γονείς μου κάλεσαν στο σπίτι έναν φίλο δημοσιογράφο που μου είπε ότι θα κατέληγα να γράφω μόνο γυναικεία θέματα και νεκρολογίες. Έτσι, με απέτρεψαν επιτυχώς από αυτόν τον δρόμο. Μα δεν με ώθησαν προς τις φυσικές επιστήμες, όπως ήθελαν.
Εάν έδινα μια συμβουλή στη νεότερη Μάργκαρετ, θα της έλεγα να πάψει να υπερφορτώνει το πρόγραμμά της με υπερβολικά πολλά πράγματα. Βέβαια, αυτό το λέω πενήντα χρόνια τώρα. Θα της έλεγα επίσης να προσπαθεί να ελέγξει την ψυχαναγκαστική τάση της να βοηθάει – πρέπει οπωσδήποτε να το καταφέρω γιατί μου τρώει πολύ χρόνο και προφανώς δεν γίνεται να βοηθάς όλον τον κόσμο. Αν γύριζα πίσω στον χρόνο για να μοστράρω στη νεαρή Μάργκαρετ την επικείμενη καριέρα μου, σίγουρα θα δυσκολευόμουν. Δεν εντυπωσιαζόταν εύκολα. Εάν της μιλούσα για την επιτυχία μου, θα μου απαντούσε: «Καλά, εντάξει, τα κατάφερες». Από όλα τα μυθιστορήματά μου θα της άρεσε μάλλον περισσότερο το Handmaid’s Tale. Διάβαζε δυστοπικά βιβλία επιστημονικής φαντασίας, όπως το Φαρενάιτ 451 και το 1984.
Θα έλεγα στον νεότερο εαυτό μου: «Ξέχνα το μελόδραμα. Όλα θα πάνε καλά. Κι ακόμα πιο καλά μετά τα τριάντα σου. Κι ακόμα καλύτερα μετά τα σαράντα». Όταν ήμουν είκοσι, δεν γνώριζα ποια θα ήταν η εξέλιξη της πλοκής κι έτσι κατακλυζόμουν από αγωνιώδη ερωτήματα: Θα γνωρίσω τον κατάλληλο, θα πάει καλά η καριέρα μου, θα γίνω ευτυχισμένη; Όταν έφτασα τα σαράντα, ήξερα τουλάχιστον τη μισή πλοκή. Κι η φωνή σου είναι πολύ πιο ηχηρή όταν είσαι μια σαραντάχρονη γυναίκα που έχει πετύχει κάτι στην καριέρα της, παρά όταν είσαι στα είκοσι.
Όταν φτάσεις τα εβδομήντα έξι, έχουν πια πεθάνει πάρα πολλοί στους οποίους δεν κατάφερες ποτέ να πεις όλα όσα ήθελες. Τον καιρό που πέθαναν οι γονείς μου δεν ήταν ικανοί για συζητήσεις τέτοιου είδους, όμως τις είχαμε κάνει νωρίτερα, γιατί ποτέ δεν ξέρεις.
Αν μπορούσα να γυρίσω πίσω στον χρόνο, θα ξανάκανα ίσως ένα από τα ταξίδια μας στην Αρκτική – είναι φανταστικό μέρος. Ζήσαμε επίσης στη Γαλλία για λίγο, το 1991, κι ίσως να ξαναγυρνούσα για να ξαναζήσω εκείνες τις πολύ όμορφες φθινοπωρινές μέρες. Ή ένα πολύ ωραίο καλοκαίρι στον Βόρειο Καναδά. Όμως αυτό που στ’ αλήθεια μου φτιάχνει τη διάθεση τα πρωινά είναι η προσμονή για όσα έπονται. Αν ξοδεύεις πολύ χρόνο αναπολώντας το παρελθόν, καταλήγεις άπραγος σε μια κουνιστή καρέκλα.
Μάργκαρετ Άτγουντ, Συγγραφέας, 31 Οκτωβρίου 2016
***
Απόσπασμα από το βιβλίο “Γράμμα Στον Νεότερο Εαυτό Μου”, της Jane Graham (ιδέα και επιμέλεια) (εκδόσεις KeyBooks) Μτφρ.: Ιλάειρα Διονυσοπούλου
